Een belangrijk verschil tussen de coronacrisis en de klimaatcrisis is het tempo waarin het zich voltrekt. Het coronavirus grijpt razendsnel om zich heen, de ernstige gevolgen zijn meteen voelbaar en de urgentie wordt daardoor onmiddellijk duidelijk. De klimaatcrisis is eerder een sluipmoordenaar, en we permitteren het ons om daarmee nog flink te marchanderen. Maar als we nu kijken naar de positieve neveneffecten van de rampzalige situatie waarin we ons nu bevinden,  zien we hierin een voorproefje van de bloeiende toekomst die we tegemoet kunnen gaan als we op tijd en genoeg maatregelen nemen om de ergste scenario’s van klimaatverandering te voorkomen.

Kans 1: De coronacrisis maakt heel erg duidelijk welke banen echt waarde toevoegen aan de maatschappij. Verpleegkundigen, onderwijzers, schoonmakers, hulpverleners, bezorgers, vakkenvullers leveren, om met de woorden van de premier te spreken, fantastisch werk en ze kunnen rekenen op applaus van de bevolking. De samenleving wordt zich nu bewust van het contrast tussen het grote belang van deze beroepen en lage (financiële) waardering. Er ontstaat draagvlak om daar verandering in te brengen.
 
Kans 2: Het maakt ook duidelijk wat wel en niet belangrijk is, en dus waar we wel en niet zonder kunnen. Wat zijn basisbehoeften, wat hebben we als mens nodig om te leven en om kwaliteit van leven  te hebben?  Naast eten, drinken en onderdak blijkt het dan eigenlijk niet om materiële zaken te gaan, maar om liefde, verbondenheid, solidariteit, gezondheid en ontspanning. De belangrijkste dingen zijn dus meestal geen dingen.
 
Kans 3: Deze crisis verbindt en brengt het goede in mensen naar boven. We zitten allemaal in hetzelfde schuitje en het is alle hens aan dek. Studenten bieden zich aan als oppas, mensen doen boodschappen voor elkaar, boeren en bouwers zamelen mondkapjes in voor ziekenhuispersoneel, we kijken om naar mensen die oud, ziek of eenzaam zijn en ga zo maar door.
 
Kans 4: Het verbindt ons ook met de natuur. Restaurants, bioscopen en theaters zijn dicht, maar de natuur is altijd open. Daar trekken veel mensen dus deze dagen naartoe. De frisse lucht, de zon op de huid, de wind door het haar, omringd door planten en bomen die in de knop komen, de vogels die hun nesten bouwen… het wakkert misschien een hervonden liefde voor de natuur aan. En zoals Wubbo Ockels al zei: “Waar je van houdt, dat wil je niet kwijt” en betekent meer draagvlak om de natuur te beschermen en te herstellen.
 
Kans 5: Het herstelt het milieu. Door de afname van het verkeer en de bedrijvigheid daalde de uitstoot van vervuilende stoffen in China en Italië enorm. De hoeveelheid stikstofdioxide in de lucht is zo’n 35 tot 50% procent minder geworden, blijkt uit satellietbeelden van de NASA. En in Venetië is het water zo helder geworden nu er geen boten meer varen dat we de vissen weer kunnen zien zwemmen. Dit biedt een voorproefje van hoe het zou zijn als we bewust en blijvend inzetten op het herstellen van de schade die we natuur en milieu hebben toegebracht.

Kans 6: Het redt levens, ironisch genoeg. Volgens de WHO vallen er jaarlijks 7 miljoen doden door luchtvervuiling.  Er is in de afgelopen periode zoveel minder luchtvervuiling geweest (zie kans 5), dat per saldo het coronavirus dit jaar nog wel eens meer levens zou kunnen besparen dan dat het kost. 
 
Kans 7: We gaan luisteren naar de wetenschap. Rutte heeft in zijn toespraak nadrukkelijk gesteld dat we moeten varen op het kompas van wetenschappelijke kennis en betrouwbare feiten. Nu is over het coronavirus nog geen brede wetenschappelijke consensus, maar over klimaatverandering des te meer: de wetenschap is het er unaniem over eens dat de aarde opwarmt, dat de mens die opwarming veroorzaakt, dat dit catastrofale gevolgen zal hebben voor al het leven op aarde als we niet op tijd en voldoende ingrijpen, dat we de gevaren van klimaatverandering kunnen beperken als we snel en ingrijpend veranderen en dat we de natuur moeten herstellen.

Kans 8: Het laat zien dat gedragsverandering mogelijk is, dat onze individuele acties een verschil maken voor het geheel. We blijven zo veel mogelijk thuis, ook al ontzeggen we onszelf als individu daarmee  leuke dingen, omwille van het collectieve belang van bescherming van kwetsbare medemensen door indamming van het virus.
 
Kans 9: Het boort een ongekende bron van creativiteit en innovatie aan. Binnen een dag heeft het onderwijs het voor elkaar gekregen om de leerlingen leerstof en begeleiding op afstand aan te bieden, restaurants gaan afhaalmenu’s leveren, mogelijkheden voor het reinigen en hergebruiken van mondkapjes worden onderzocht, medische hulpmiddelen worden 3d geprint, er is al een deurklink ontworpen die het mogelijk maakt om deuren met de onderarm te openen en te sluiten… en dit is nog maar het begin!
 
Kans 10: Het laat zien dat er een andere toekomst mogelijk is. Al deze positieve neveneffecten van een crisis, dat geeft toch te denken waarom we niet veel sterker inzetten op het tegengaan van  de klimaatcrisis? De coronacrisis zal hoogstwaarschijnlijk leiden tot een recessie. De grote vraag is, hoe gaan we daarmee om? We hebben nu de keus: zo snel mogelijk terug naar de doodlopende weg van business as usual en het herstel van gevestigde belangen? Of gaan we doen wat nodig is om naar een ander, sociaal rechtvaardig en natuurherstellend, economisch systeem te gaan?
 
Al met al maakt de coronacrisis de tijd rijp voor een nieuw verhaal, over een toekomst waarin wij en onze medeschepselen veiliger, gezonder, rechtvaardiger samenleven. Over hoe we dat samen kunnen doen, dat de meeste mensen deugen, dat waarde toevoegen aan de samenleving met vitaal werk. Het biedt momentum voor een harde reset van ons sociale en economische systeem.
 
Wat als we nu eens als land deze tijd gebruiken om een visie te creëren van het soort land, volk, maatschappij we willen zijn? Wij geloven dat er een toekomst mogelijk is waar iedereen het goed heeft zonder dat dit ten koste gaat van elkaar en de natuur. De komende jaren zijn allesbepalend voor onze toekomst op deze planeet. Wat gaan onze overheid en het bedrijfsleven doen om het tij te keren? Wat gaan wij van hen eisen en waar laten we ze mee wegkomen?

Nu de premier in zijn historische coronatoespraak duidelijk het belang heeft aangegeven van erkenning en waardering voor mensen in vitale functies en dat het belangrijk is om te luisteren naar wetenschap, heeft hij een weg gecreëerd om hier na de coronacrisis op voort te borduren om een omslag te maken…
… van meer naar beter,
… van kosten naar waarde,
… van welvaart naar welzijn,
… van veel voor enkelen naar genoeg voor allen,
… van hebzucht naar behoeftevervulling,
… van schaalvergroting naar menselijke maat.

Wij tekenen voor zo’n toekomst. U ook?

​Circulariteit is een belangrijke strategie om duurzaam te worden. Het circulaire economisch model zoals beschreven door de Ellen MacArthur foundation gaat uit van een nieuw soort economie dat gericht is op het opbouwen van kapitaal of dit nu financieel, menselijk, sociaal of natuurlijk is. Dit model biedt antwoorden op belangrijke uitdagingen zoals toenemende grondstoffenschaarste, vervuiling en afbraak van het natuurlijk systeem. Vaak wordt circulariteit gebruikt als synoniem voor duurzaamheid, maar er is een wezenlijk verschil: duurzaamheid is een doel, namelijk het behouden van het systeem aarde zodat wij mensen hier gezond, veilig en rechtvaardig kunnen leven. Circulariteit is een strategie om dit te bereiken.
 
Voor een duurzame wereld zien we de overgang van een lineair naar een circulaire economie als een noodzakelijke voorwaarde. Helaas zien we in de praktijk ook een aantal valkuilen ontstaan, zoals:

• Old school recycling: ook als er sprake is van eenmalig en/of laagwaardig hergebruik, dan krijgt dit al het label circulair.
• Focus op technische kringloop: het circulaire model bestaat uit een natuurlijke en technische kringloop maar de aandacht gaat vooral uit naar de technische kringloop van materialen. Vaak blijft de natuurlijke kringloop, het regenereren van natuur en organisch materiaal, buiten beschouwing.
• Circulariteit wordt benaderd als technische ontwikkeling, terwijl het gaat om een andere manier van economie bedrijven, het is een concept waarin het ook gaat om mensen, toegevoegde waarde en nieuwe businessmodellen en nieuwe samenwerkingen.
• Circulariteit wordt neergezet als middel voor economische groei, maar zelfs in een circulaire economie is er geen onbeperkte groei mogelijk op een beperkte planeet.

 
Net als het totale duurzaamheidsvraagstuk is ook de transitie naar een circulaire economie complex en niet persé een gemakkelijk antwoord op onze maatschappelijke en economische uitdagingen. Dus laten we eerlijk zijn: de overgang naar een duurzame samenleving vergt grondige systeemverandering. Circulariteit is daarin een belangrijke oplossingsrichting, maar nog belangrijker is het om anders te gaan kijken naar de economie en afscheid te nemen van de hang naar altijd meer. Dat geldt zowel voor het bedrijfsleven, dat altijd meer winst wil, als voor de consument, die altijd meer spullen wil. Om Kate Raworth (Donut economie) te citeren: “Today, we have economies that need to grow, whether or not they make us thrive: what we need are economies that make us thrive, whether or not they grow.”